กระตุกต่อม "ทุนวัฒนธรรม" มูลค่ามากกว่าที่คิด

กระตุกต่อม "ทุนวัฒนธรรม" มูลค่ามากกว่าที่คิด
ประชาชาติธุรกิจ ฉบับวันที่ 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2553  

บ้านเรานั้น หากจะพูดถึงการสร้างสรรค์โดยการนำทุนทางวัฒนธรรมไปใช้ คงต้องมีการตีความที่กว้างและลึกซึ้งมากยิ่งขึ้นโดยเฉพาะเมื่อพูดถึงทุนทางวัฒนธรรมเราไม่ควรมองเฉพาะสิ่งที่เป็นรูปธรรมเท่านั้น ทุนทางวัฒนธรรม มีหลายมิติที่ผู้ใช้จะต้องช่วยกันตีความอย่างลึกซึ้ง
         
ภารวรี วงศ์จิรชัยผู้อำนวยการสถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ ได้บรรยายในหลักสูตรฝึกอบรมผู้บริหารด้านเศรษฐกิจสร้างสรรค์ รุ่นที่ 1 ที่จัดโดยokmd เมื่อเดือนที่ผ่าน โดยวัตถุประสงค์ก็เพื่อ กระตุกต่อมคิดเกี่ยวกับการนำทุนทางวัฒนธรรมมาใช้ไว้อย่างน่าสนใจประชาชาติธุรกิจสรุปเอาการบรรยายวันนั้นมานำเสนอ
         
ภารวรี วงศ์จิรชัย ให้คำจำกัดความ

"ทุนทางวัฒนธรรม ไว้ว่า เป็นความต้องการทางสังคม ทักษะ กระบวนการในการทำงาน การเล่น ความสุข ความสวยงาม วิธีคิด จินตนาการ และศรัทธา ปัญหาของบ้านเราก็คือเราตีความทุนทางวัฒนธรรมไว้แคบ เราจึงทำอะไรไม่ได้มาก แต่หากเรามีการตีความทุนทางวัฒนธรรมอย่างลึกซึ้งก็จะมีคนนำไปใช้ต่อยกตัวอย่างในเรื่อง"ทักษะ"คนอีสานที่มีทักษะในการแล่ปลาเพื่อนำไปทำปลาร้าแต่ด้วยวิธีการ รูปแบบการแล่ ฝีมือแบบเดียวกันเขาสามารถเป็นกุ๊ก แล่ปลาดิบในร้านอาหารญี่ปุ่นที่มีชื่อมากมาย เพราะมีพื้นฐานวัฒนธรรมที่คล้ายคลึงกัน ทุนทางวัฒนธรรมของคนไทยตามภาคอื่น ๆ การเป็นอยู่แบบไทย การนวดการใช้สมุนไพร  วิธีการเหล่านี้คือรากฐานที่กลายมาเป็นสปาในบ้านเรา บุคลากรเหล่านี้ เป็นทุนทางวัฒธรรม และรูปแบบของวิถีชีวิตแบบไทย ๆจะเป็นรูปแบบสปาไทย ศูนย์สุขภาพแบบไทยได้หรือไม่

ในเรื่องของ "สังคม" ตัวอย่างที่น่าสนใจก็คือ เฟซบุ๊ก ที่เกิดจากสังคมอเมริกันคนส่วนใหญ่เป็นครอบครัวเดี่ยวและรู้สึกเหงา ทำให้เด็กคนหนึ่งสร้างเฟซบุ๊กขึ้นมาเพื่อตอบสนองกับวิถีชีวิตที่เปลี่ยนไป
         
ในเรื่องของ "กระบวนการจัดการ"ที่อินเดีย วิธีการส่งอาหารกลางวันจากบ้านถึงออฟฟิศ โดยการรับจ้างของคนจำนวนมากส่งต่อกันโดยใช้โค้ดง่าย ๆ สามารถส่งตรงเวลา และนำกลับมาส่งถึงบ้านได้ตรงเวลาและถูกบ้านเป็นเรื่องที่น่าศึกษา

อิสเซ มิยาเกะ ใช้เรื่องของงานฝีมือการพับกระดาษ Origami ซึ่งเป็นพื้นฐานของวัฒนธรรมญี่ปุ่นมาใช้ในการออกแบบแฟชั่นส่วนของไทยเราเอง เรามีพื้นฐานเรื่องของการพันผ้าและพับผ้าแบบต่าง ๆ  ซึ่งต่างจากของตะวันตกที่เป็นลักษณะของการขึ้นโครงเสื้อ สิ่งเหล่านี้เราสามารถที่จะนำมาปรับใช้ร่วมกันได้
         
เรื่องของ "จินตนาการ" ภาพยนตร์ที่สร้างโดยพระจากทิเบตเรื่อง The  Cup เป็นเรื่องของพระทิเบตผู้คลั่งไคล้ฟุตบอลเป็นชีวิตจิตใจ แม้เพียงมุมมองเล็ก ๆเหล่านี้ ก็สามารถนำออกไปสู่สายตาของชาวโลกได้เช่นกัน
         
เพียงแต่ว่าเอเชีย มักมีปัญหาว่าเราไม่สามารถนำเอาวัฒนธรรมของเราไปปรับใช้กับคนอื่นได้ ยกตัวอย่าง กังฟู แพนด้าและมู่หลาน แทนที่จะเป็นคนจีนเป็นผู้นำเสนอกลับเป็นอเมริกาเป็นคนนำเสนอ
         

นอกจากนี้ ในเรื่องของ "ความเชื่อความศรัทธา"ตัวอย่างผีน่ารักในวัฒนธรรมญี่ปุ่น กลายมาเป็นทามาก็อตจิเครื่องเล่นอิเล็กทรอนิกส์ไปแล้ว ส่วนเมืองไทยความเชื่อเรื่องกุมารทองก็เป็นความเชื่ออย่างหนึ่งของบ้านเรา และเมืองไทยยังมี

         
ความเชื่อเกี่ยวกับผีที่น่าสนใจอีกมากมาย
         
ตัวอย่างของไทยที่ประสบความสำเร็จแล้วก็คือ โฆษณาหลอดไฟซิลวาเนียชุดสว่างไม่กลัวผี เป็นการนำเอาความเชื่อเรื่องผีแบบไทย ๆ มาสอดแทรกไว้ในโฆษณา กวาดรางวัลในต่างประเทศมาแล้ว
         
วัดเส้าหลิน ซึ่งครั้งหนึ่งเคยหายไปจากความคิดคำนึงของคนจีน มาวันนี้การแสดงของวัดเส้าหลิน ถูกออกแบบโดยอเมริกาและกลายเป็นการแสดงอีกหนึ่งแขนงที่คนทั่วโลกให้ความสนใจ
         
เรื่องโยคะที่วันนี้ต่างประเทศเอาโยคะไปต่อยอดมากมาย ที่ชัดเจนคือ โยคะร้อนที่กำลังฮิตในบ้านเรา ในมุมกลับกันมวยไทย ก็เกิดจากฝรั่งเอาไปต่อยอดแต่ถึงวันนี้ มวยไทยเราก็ยังเหมือนเดิม
         

"ปัญหาก็คือเราขาดการตีความที่ลึกซึ้งถ้าเราไม่มีการตีความที่ดี เราจะติดอยู่ที่เดิมเราจะก้าวต่อจากโอท็อป สปาไม่ได้ เหมือนเราอยู่แค่ขั้นตอนแรกเท่านั้น"

ลึกซึ้งน่ะ